بررسی عوامل مؤثر در تولید رسوب حاصل از فرسایش خندقی در حوضه‌های آبخیز کوچک (مطالعه موردی: حوضه آبخیز دره کره ـ بوشهر)

فرسایش خندقی به‌عنوان یکی از اشکال فرسایش خاک به‌وسیلة آب، از فرایندهای مهم تخریب سرزمین در ایران به‌شمار می‌آید که تحت شرایط خاص محیطی به وقوع می‌پیوندد. هدف از پژوهش حاضر عبارت است از بررسی قابلیت روش منشأ‌یابی ترکیبی در شناسایی میزان رسوب حاصل از فرسایش خندقی، با استفاده از ترکیب ردیاب‌های مختلف (کربن آلی، نیتروژن، فسفر، نسبت C/N و سزیم 137) در سه حوزه آبخیز کوچک با مساحت‌های 5، 25 و 175 هکتار. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که سهم فرسایش خندقی در تولید رسوب بین 86 و 99 درصد متغیرست. مساحت حوضه، کاربری اراضی و تراکم خندق از مهم‌ترین عوامل این تغییر به شمار می‌آیند. مسلماً با افزایش مساحت آبخیز، طول دامنه‌ها بیشتر می‌شود و بنابراین فرایندهای تخریب دامنه‌ای (فرسایش سیاری و سطحی) نسبت به خندق‌ها رسوب کمتری تحویل سامانة زهکش می‌دهند. براساس میزان دقت مدل منشأ‌یابی، ردیاب سدیم 137 با خطای 120/0 درصد دقیق‌ترین نتیجه را برای جدایی منابع رسوب سطحی و زیرسطحی (خندقی) به دست می‌دهد. با توجه به تأثیر فرایندهایی از قبیل فرسایش خندقی، کناری و رودخانه‌ای در میزان رسوب تولیدی حوزه‌های آبخیز، بسیاری از مدل‌ها از قبیل USLE ، MUSLE ،‌ WEPP ، EUROSEM ، GUEST و اندازه‌گیری‌های انجام‌شده به‌وسیلة پلات‌های فرسایشی با در نظر گرفتن فرایندها و فرسایش پاشمان، سطحی و شیاری نتایج دور از واقعیت ارائه می‌دهند که همواره باید مدنظر مدیران و پژوهشگران این رشته قرار بگیرد.